Medycyna ajurwedyjska w praktyce oznacza dwa różne sposoby opieki zdrowotnej. Jedna z nich to aktywna terapia domowa samana ukierunkowana na harmonizację psychosomatycznych funkcji, oczyszczenie organizmu oraz wzmocnienie odporności. Ten rodzaj leczenia łagodzi objawy i usuwa przyczyny schorzenia w jego początkowym stadium i na podstawie zrównoważenia trzech biologicznych energii (dosz), zdrowego funkcjonowania siedmiu tkanek ciała (dhatus), regularnego wydalania odpadów toksycznych (ama) oraz harmonijnego metabolizmu lub ognia trawienia (agni).
Domowe terapie zdrowotne samana najbardziej wskazane dla większości zwykle pracujących i zatrudnionych ludzi, którzy codziennie narażeni są na umiarkowane napięcie nerwowe i stres. Kuracje te dzielimy na siedem sposobów oczyszczania, które aplikowane są według indywidualnych potrzeb z wykorzystaniem wywarów ziołowych (kvatha) oraz eliksirów (avaleha), zmielonych ziół (curna), nalewek i syropów (asava i arista), tabletek (guti-vati), olejków (taila), balsamów (guggul) oraz maści (lepa).
1. pobudzenie ognia trawienia (dípana)
2. oczyszczenie i detoksykacja (pacana)
3. post (ksut)
4. regulacja płynów (trit)
5. aktywność fizyczna, ćwiczenia i joga (vjajama)
6. terapia ciepłem i promieniami słońca (atapa)
7. odświeżenie na czystym powietrzu i ćwiczenia oddechowe (marut)
Druga koncepcja nazywana sodhana przedstawia bardziej wymagający proces oczyszczania i detoksykacji pancakarma, który prowadzony jest wyłącznie pod nadzorem klinicznie doświadczonego lekarza ajurwedyjskiego. Różnica tych dwóch zasad polega na sposobie leczenia nierównowagi doszowej. Samana, umiarkowane odchylenie doszy, przywraca ponownie do naturalnej równowagi, przy czym sodhana usuwa z ciała fizycznego nadmierną ilość poszczególnych dosz.
Sodhana przedstawia proces usuwania przyczyn w przypadku schorzeń rozwiniętych, długotrwałych i chronicznych. Łączy się przede wszystkim z dokładnym oczyszczeniem ciała fizycznego oraz całkowitą detoksykacją organizmu. Wypiera wyraźnie zwiększone dosze i usuwa nagromadzone toksyny, które powodują zanieczyszczenie tkanek ciała (dhatus), dróg krążenia (srotamsi) oraz stopniowy rozwój najróżniejszych schorzeń. Najważniejszą metodą jest proces oczyszczania zwany pancakarma, który powoduje poprawę zdrowia fizycznego i psychicznego. Procedura terapeutyczna składa się z pięciu następujących kroków:
1. Wymioty (vamana) obniża dosze kapha przy schorzeniach chronicznych górnych i dolnych dróg oddechowych, kaszlu, astmie, katarze, grypie, zapaleniu oskrzeli i nieżycie żołądka.
2. Używanie środków przeczyszczających (virecana) usuwa nadmiar doszy pitta w przypadku zakwaszenia żołądka, stadiach początkowych wrzodów żołądka i dwunastnicy, alergiach układu trawienia, żółtaczce, schorzeniach skórnych i wysypkach.
3. Płukanie jelit (basti) stosowane jest do obniżenia doszy vata w stanach neurologicznych schorzeń jak paraliż, choroba Heine-Medina, stwardnienie rozsiane, zapalenie nerwów, ischias, bóle pleców i kręgosłupa, zatwardzenie, kamienie nerkowe, artretyzm lub reumatyzm.
4. Oczyszczenie nosa (nasja) za pośrednictwem olejków ziołowych pomaga rozluźnić zatoki nosowe i czołowe, bóle głowy, migreny, zaburzenia oczne i bóle uszu.
5. Puszczanie krwi (raktamoksan) obniża dosze pitta i przydaję się zwłaszcza w oczyszczaniu krwi w stanach powiększenia wątroby i śledziony, schorzeniach skórnych, wysypkach, trądziku, czyrakach i wrzodach.
